Từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” đang được Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) triển khai trên toàn quốc đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của xã hội. Để hiểu rõ hơn về giá trị, tác động và kỳ vọng từ sáng kiến mang tính đột phá này, Phóng viên đã có cuộc trò chuyện với một giáo viên giàu kinh nghiệm trong giảng dạy STEM và huấn luyện Robotics - thầy Trang Minh Thiên - Tổ trưởng chuyên môn, Trường THPT Nguyễn Việt Dũng (TP Cần Thơ).

 PV: Là một giáo viên đã có nhiều kinh nghiệm giảng dạy về STEM thuộc Cộng đồng Giáo viên sáng tạo Việt Nam, thầy nhìn nhận thế nào về ý nghĩa của chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” đang được Petrovietnam triển khai?

 Thầy Trang Minh Thiên: Với vai trò là một giáo viên dạy môn Công nghệ, STEM và là huấn luyện viên hướng dẫn các đội thi Robotics ở trường phổ thông, tôi đánh giá rất cao về chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” do Petrovietnam triển khai thực hiện, mở ra một cơ hội lớn để chuyển mạnh phương pháp dạy học theo hướng giáo dục STEM - trải nghiệm - dự án.

Chương trình này có ý nghĩa đặc biệt sâu sắc đối với giáo dục phổ thông, nhất là trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Đây không chỉ là một dự án đầu tư cơ sở vật chất mà còn là bước đi chiến lược nhằm thúc đẩy giáo dục STEM gắn với công nghệ số và đổi mới sáng tạo trong nhà trường. Việc xây dựng 100 phòng thực hành giáo dục STEM đạt chuẩn trong 100 ngày thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Petrovietnam và sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với thế hệ trẻ - nguồn nhân lực khoa học kỹ thuật tương lai của đất nước.

Chương trình này sẽ giúp học sinh được học thông qua trải nghiệm, sáng tạo, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề thực tiễn, thay vì chỉ tiếp thu lý thuyết. Các thiết bị hiện đại như robot, cảm biến, in 3D, mô hình năng lượng tái tạo... sẽ tạo điều kiện để các em tiếp cận sớm với công nghệ 4.0. Đồng thời, chương trình cũng tạo động lực cho giáo viên đổi mới phương pháp dạy học, chuyển từ “truyền thụ kiến thức” sang “tổ chức hoạt động học tập tích cực”.

Bên cạnh đó, chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” cũng là sự kết nối giữa doanh nghiệp và giáo dục, góp phần hình thành hệ sinh thái STEM quốc gia - nơi nhà trường, doanh nghiệp và xã hội cùng chung tay bồi dưỡng năng lực sáng tạo, khởi nghiệp cho học sinh. Có thể nói, “STEM Innovation Petrovietnam” là nguồn năng lượng tri thức mới, góp phần ươm mầm đam mê khoa học - công nghệ, nuôi dưỡng khát vọng làm chủ tương lai của thế hệ trẻ Việt Nam trong kỷ nguyên vươn mình.

PV: Cần Thơ là một trong các địa phương đang triển khai chương trình này. Xin được nghe kỳ vọng của thầy về việc đầu tư mạnh mẽ của Petrovietnam có ý nghĩa như thế nào đối với tư duy sáng tạo và năng lực công nghệ số cho học sinh theo tinh thần “đầu tư cho tương lai bằng tri thức”?

Thầy Trang Minh Thiên: Việc Petrovietnam đầu tư mạnh mẽ triển khai chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” tại TP Cần Thơ mang ý nghĩa rất lớn, không chỉ đối với địa phương mà còn đối với toàn ngành giáo dục. TP Cần Thơ là trung tâm kinh tế - giáo dục của vùng Đồng bằng sông Cửu Long, nơi có nhiều tiềm năng nhưng cũng đối mặt với thách thức trong việc tiếp cận thiết bị, công nghệ hiện đại phục vụ dạy học. Chính vì vậy, việc hình thành các phòng STEM ứng dụng công nghệ số tại đây là cú hích quan trọng, giúp thu hẹp khoảng cách về cơ sở vật chất và tạo môi trường học tập tiên tiến ngay tại địa phương.

Sự đầu tư này của Petrovietnam đã thể hiện được tầm nhìn dài hạn cho “đầu tư cho tương lai bằng tri thức”. Các phòng STEM nếu được triển khai hiệu quả sẽ không chỉ giúp học sinh trên địa bàn TP Cần Thơ trực tiếp trải nghiệm, sáng tạo, lập trình, chế tạo mô hình, thử nghiệm giải pháp thực tiễn mà còn giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học theo hướng trải nghiệm và năng lực, phù hợp tinh thần Chương trình giáo dục phổ thông 2018.

PV: Theo thầy, sự kết nối của các phòng STEM giữa các trường, các địa phương trên cả nước với nhau và rộng hơn là liên kết với các nền giáo dục hiện đại của 100 phòng STEM sau khi đi vào sử dụng sẽ phát huy tác dụng như thế nào trong việc lan tỏa tri thức và đổi mới sáng tạo cho hệ thống giáo dục quốc gia?

Thầy Trang Minh Thiên: Sự kết nối giữa 100 phòng STEM trên toàn quốc sẽ tạo nên một mạng lưới học tập và sáng tạo mở, có sức lan tỏa mạnh mẽ trong hệ thống giáo dục quốc gia. Khi các phòng STEM không hoạt động độc lập mà được liên thông, chia sẻ dữ liệu, ý tưởng, sản phẩm học sinh và phương pháp giảng dạy của giáo viên, chúng sẽ trở thành “hệ sinh thái tri thức số” thực sự - nơi tri thức không bị giới hạn bởi không gian hay địa lý. Mạng lưới này cho phép giáo viên và học sinh ở các vùng khác nhau cùng học, cùng sáng tạo và cùng chia sẻ sản phẩm, tạo ra môi trường học tập hợp tác, bình đẳng và mở rộng cơ hội tiếp cận công nghệ hiện đại cho mọi địa phương.

PV: Một trong những mục tiêu trọng tâm của mô hình phòng STEM là giúp học sinh tiếp cận sớm với công nghệ hiện đại như AI, IoT, Robotics, chuyển đổi số; đồng thời tạo môi trường để giáo viên rèn luyện tư duy đổi mới, sáng tạo và năng lực nghiên cứu ứng dụng. Cần những yếu tố then chốt nào để mô hình STEM vận hành hiệu quả và thực sự lan tỏa tinh thần đổi mới trong nhà trường, thưa thầy?

Thầy Trang Minh Thiên: Để mô hình phòng STEM vận hành hiệu quả và thực sự lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo trong nhà trường, theo tôi, cần hội tụ ít nhất bốn yếu tố then chốt như sau:

Thứ nhất, con người là trung tâm - đặc biệt là đội ngũ cán bộ giáo viên chuyên môn và đam mê khoa học: Thiết bị hiện đại chỉ phát huy giá trị khi được vận hành bởi những giáo viên có tư duy mở, sẵn sàng đổi mới phương pháp và dạy học theo định hướng năng lực. Vì vậy, cần tập huấn bài bản, thường xuyên cho giáo viên về dạy học dự án, tích hợp liên môn, thiết kế hoạt động STEM gắn với quy trình Thiết kế kỹ thuật (EDP) và bám sát thực tiễn. Khuyến khích giáo viên rèn luyện tư duy sáng tạo, chủ động tiếp cận công nghệ mới (AI, IoT, Robotics, máy in 3D, CNC mini) để xây dựng bài giảng. Giáo viên không chỉ là người dạy mà còn là “người hướng dẫn sáng tạo”, truyền cảm hứng cho học sinh.

Thứ hai, chương trình và phương pháp dạy học phải đổi mới, đồng bộ và đáp ứng được tinh thần đổi mới trong kỷ nguyên công nghệ: Phòng STEM Lab không nên chỉ là nơi “thực hành thí nghiệm” mà phải được tích hợp vào các chủ đề học tập của các môn như Công nghệ, Vật lý, Tin học, Toán học... Xây dựng khung chương trình và bài học STEM tích hợp kiến thức từ nhiều môn học, thay vì dạy rời rạc với các tên gọi như hiện nay mà đại đa số giáo viên vẫn gọi (STEM Toán, STEM Vật lý, STEM Tin học, STEM Công nghệ...). Các hoạt động cần hướng tới giải quyết vấn đề thực tiễn, học tập trải nghiệm qua các dự án giúp học sinh phát triển kỹ năng 4C của thế kỷ 21 (tư duy phản biện, sáng tạo, hợp tác, giao tiếp).

Thứ ba, cơ sở hạ tầng và hệ sinh thái số đồng bộ, liên thông giữa các vùng miền và thống nhất theo quy chuẩn chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo: Các phòng STEM Lab cần được trang bị đầy đủ các thiết bị, công cụ, vật liệu và đặc biệt là công nghệ hiện đại (bộ kit Robotics, công cụ lập trình, máy in 3D, các loại cảm biến, thiết bị IoT, AI, VR) để học sinh tiếp cận và thực hành công nghệ một cách an toàn và hiệu quả. Bên cạnh đó, các phòng STEM Lab cần được kết nối trực tuyến với nhau để chia sẻ bài giảng, dữ liệu, sản phẩm học sinh và hỗ trợ từ xa. Việc ứng dụng nền tảng số sẽ giúp hình thành mạng lưới phòng STEM thông minh, mở rộng không gian học tập không giới hạn.

Thứ tư, luôn có sự đồng hành của doanh nghiệp và cộng đồng: Các mô hình STEM chỉ bền vững khi có sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức khoa học - công nghệ trong việc hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn chuyên môn và tạo cơ hội thực tế cho học sinh. Sự kết nối “nhà trường - doanh nghiệp - xã hội” sẽ giúp giáo dục STEM không chỉ là hoạt động học tập mà còn là hành trình khám phá nghề nghiệp và khởi nghiệp sáng tạo. Đồng thời, để tránh tình trạng đầu tư nhưng không phát triển, cung cấp nhưng không hỗ trợ thì cần có sự phối hợp, liên kết giữa nhà đầu tư và nhà trường trong việc hỗ trợ bảo trì, nâng cấp thiết bị và cung cấp vật tư tiêu hao định kỳ để giáo viên có thể liên tục thực hiện các dự án; có cơ chế đánh giá hiệu quả triển khai và khen thưởng kịp thời cho giáo viên đã nỗ lực ứng dụng.

PV: Xin trân trọng cảm ơn thầy!