Sau một giờ ba chục phút bay trên chiếc trực thăng Puma, tôi đã nhìn thấy một công trình dầu khí trên Biển Đông của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam lớn nhất từ trước tới nay - đó là giàn xử lý trung tâm PQP-HT và giàn khai thác mỏ Hải Thạch.

Từ trên độ cao 500m trông xuống, giàn khoan Hải Thạch, giàn xử lý trung tâm PQP và nối vào đó là giàn tiếp trợ nửa nổi nửa chìm PVD-V; xa hơn chút nữa là kho chứa condensate 350 ngàn thùng (55 ngàn tấn) và vài con tàu dịch vụ của PTSC đang chuyển thiết bị vật tư lên giàn… Tất cả làm thành một bức tranh hoành tráng và nom như một thành phố nổi trên biển. Ồ, lạ thế, giàn tiếp trợ PVD-V được neo bằng 8 chiếc neo, mỗi chiếc nặng có… 25 tấn, khi nằm trên bến cảng của Singapore trông cực kỳ bề thế, to lớn, vậy mà nay lại “nhỏ bé”, khiêm nhường bên cạnh PQP-HT.

Xa xa ở khoảng cách hơn 20 cây số là giàn Mộc Tinh. Dòng khí đốt từ Mộc Tinh đã được dẫn về trung tâm xử lý để hòa cùng dòng khí từ Hải Thạch và dẫn vào hệ thống dẫn khí Nam Côn Sơn để rồi hòa chung với dòng khí từ nhiều mỏ khác, cung cấp cho các nhà máy điện ở khu vực miền Đông Nam Bộ và Đạm Phú Mỹ.

Tổng giám đốc Đỗ Văn Hậu cùng một số đồng chí trong Hội đồng Thành viên, Ban Tổng giám đốc PVN ra kiểm tra công tác tại giàn Hải Thạch

Cũng sẽ có bạn đọc thắc mắc rằng, tại sao các mỏ dầu trên biển lại mang tên các vì sao như Hải Thạch, Mộc Tinh…; mang tên các loài hoa lan như Lan Tây, Lan Đỏ; hay các loài thú như Bạch Hổ, Rồng, Tê Giác Trắng, Cá Ngừ Vàng… Vâng, việc đặt tên cho các mỏ là do các tập đoàn khai thác dầu trên thế giới khi thăm dò tại Việt Nam. Cũng phải nói thêm rằng, việc đặt tên cho các mỏ là tùy thuộc hoàn toàn vào sở thích của từng hãng. Ví dụ, Mobil thì có thói quen đặt lô theo tên thú dữ, nào là Bạch Hổ, Đại Hùng, rồi Sói, rồi Rồng… Hãng Shell thì lại lấy tên những dòng sông, nào là Trà Giang, nào là Sông Ba... Hãng BP lại lấy tên các loài hoa phong lan như Lan Tây, Lan Đỏ...

Hoạt động thăm dò, tìm kiếm tại mỏ Hải Thạch - Mộc Tinh được thực hiện từ năm 1992 giữa Tổng Công ty Dầu khí Việt Nam (nay là Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam) và tổ hợp các nhà đầu tư nước ngoài; Hãng BP là nhà điều hành việc thăm dò 2 lô này.

Gió êm, biển lặng, nên chiếc Puma hạ xuống giàn nhẹ như một chiếc lá rơi và ngay lập tức, mọi người được đưa vào phòng họp để “học một khóa” về an toàn. Do thời gian chúng tôi được ở trên giàn không lâu cho nên “khóa học” cũng chỉ có hơn ba chục phút.

Tôi đã đi ra giàn khoan nhiều lần nên rất biết việc phải thực hiện các quy định về an toàn là như thế nào. Nhưng ở đây, trên giàn khoan khai thác khí và xử lý khí thì độ an toàn còn cao hơn gấp nhiều lần. Nếu như ngoài giàn khoan dầu còn được sử dụng điện thoại di động bằng mạng Vinaphone thì trên giàn PQP-HT không có chuyện ấy. Thậm chí, tất cả các thiết bị như máy bộ đàm cũng là loại được chế tạo đặc biệt và rất kín nhằm đảm bảo không thể có tia lửa điện đánh ra. Vì tôi cần phải ghi lại những khoảnh khắc quan trọng, cho nên Quyền giàn trưởng Nguyễn Thanh Tĩnh đã “chiếu cố” cho được chụp ảnh, nhưng không được dùng đèn. Một cán bộ phụ trách về an toàn trên giàn kiểm tra máy ảnh của tôi, rồi anh cử một nhân viên mang theo một chiếc máy phát hiện khí đi kèm tôi từng bước… Tôi chỉ được phép chụp ảnh khi có sự đồng ý của anh.

Mặc dù tôi đã được đi đến nhiều giàn khoan, nhưng khi đến giàn PQP-HT thì thấy mọi thứ ở đây đều rất khác lạ. Điểm dễ nhận ra nhất là các cửa buồng làm việc và cửa ngăn cách các khu đều được làm bằng thép tấm rất dày. Điều đó chứng tỏ rằng, đòi hỏi về độ an toàn ở đây là rất cao. Còn tiện nghi cho sinh hoạt ở đây thì… hoàn hảo tới mức không còn gì để nói.

Hồi cuối tháng 7, khi bắt đầu cho dẫn dòng khí đưa vào trung tâm xử lý khí, tôi có nằn nèo xin Tổng giám đốc Biển Đông POC Nguyễn Quỳnh Lâm cho ra giàn để chứng kiến cái phút dòng khí đốt với nhiệt độ 120^oC và áp suất hơn 420 atmosphere từ dưới “túi khí” được những người thợ dầu khí Việt Nam khống chế và bắt phải đi theo ý muốn, nhưng anh không cho. Anh nói: “Đây là thời điểm nguy hiểm nhất. Ở trên giàn chỉ còn một số rất ít những cán bộ, kỹ sư có trách nhiệm. Còn tất cả đều phải rời ra xa giàn”.

Trong buổi làm việc hôm ấy với anh, tôi cứ thấy chốc chốc anh lại nghe điện thoại báo cáo từ ngoài giàn về và toàn bộ tâm tư, tình cảm và suy nghĩ của anh đều dồn vào dòng khí đốt đang được dẫn về giàn xử lý trung tâm. Vì vậy, tôi thấy cũng không nên để anh phân tâm… nên xin dừng buổi làm việc. Một ngày sau, anh nhắn tin cho tôi, thông báo mọi việc đã diễn ra theo đúng kế hoạch và an toàn tuyệt đối. Thú thật là khi ấy tôi cũng không hiểu hết ý nghĩa của sự kiện này, thậm chí cũng nghĩ việc dẫn dòng khí từ Hải Thạch - Mộc Tinh về giàn xử lý trung tâm cũng chẳng phải gì ghê gớm lắm… Nhưng khi ra tới giàn PQP-HT, tôi mới thấy mình quả là ấu trĩ.

Kho nổi FSO Biển Đông 01

Cho đến bây giờ, giàn PQP-HT và giàn Mộc Tinh là công trình trên biển lớn nhất của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam được xây dựng trong thời gian liên tục từ năm 2010 đến 2013 (Vietsovpetro cũng có rất nhiều công trình lớn nhưng được xây dựng qua nhiều giai đoạn).

Xin đưa một vài thông số như thế này để bạn đọc hình dung ra quy mô của giàn xử lý trung tâm PQP-HT và giàn Mộc Tinh.

Các mỏ Hải Thạch - Mộc Tinh thuộc bồn trũng Nam Côn Sơn, thuộc thềm lục địa Việt Nam, cách Vũng Tàu khoảng 320km về phía đông nam và khi được Tập đoàn Dầu khí Việt Nam thực hiện giai đoạn phát triển mỏ thì có một tên chung là Dự án Biển Đông 1 bao gồm 3 giàn chính: Giàn khai thác Hải Thạch (HT1), giàn khai thác Mộc Tinh (MT1) và giàn xử lý trung tâm đặt ở mỏ Hải Thạch (PQP-HT).

Công trình này sử dụng hơn 60 nghìn tấn sắt thép và thiết bị. Số lượng sắt thép này đủ để chế tạo hàng chục giàn khai thác có kích cỡ giống như các giàn khai thác dầu khí phổ biến hiện nay trên thềm lục địa Việt Nam; và nếu vận chuyển số thiết bị này thì phải cần đến 3.000 chuyến ôtô siêu trường, siêu trọng. Và nếu số xe này nối đuôi nhau thì xếp hàng trên một đoạn đường gần bằng từ Hà Nội vào tới… Ninh Bình.

Giàn Mộc Tinh và giàn Hải Thạch được đặt trên 8 chiếc cọc thép có đường kính… 2,37m, dài 146m và thép có độ dày 75mm, khối lượng cọc là 4.500 tấn.

Giàn xử lý trung tâm được đặt trên 12 cọc thép cùng loại như vậy và khối lượng cọc lên đến… 6.000 tấn.

Phần cọc cho chân đế đóng ngập trong lòng đất: 115m đối với giàn MT1.

Phần cọc cho chân đế đóng ngập trong lòng đất: 132m đối với các giàn HT1 và PQP.

Phần chân đế nhô lên khỏi mặt đất lên hết mặt nước là 131m đối với giàn MT1.

Phần chân đế nhô lên khỏi mặt đất lên hết mặt nước là 147m đối với giàn HT1 và giàn PQP

Tổng thể giàn MT1 cao: 286m

Nếu tính từ mặt nước biển thì giàn MT1 cao 36m, giàn HT1 cao 29m, giàn PQP cao 46m.

Còn nếu tính độ cao từ chân cọc thì HT1 cao 308m, PQP cao 335m.

335m - chiều cao này bằng ngôi nhà 85 tầng?

Xin bạn đọc tự hình dung ra giàn khai thác như thế nào.

Cách không xa giàn xử lý trung tâm là kho nổi PTSC Biển Đông 01. Đây là một chiếc tàu… không có động cơ. Ông bạn béo ục ịch này có chiều dài 170m, rộng 32,4m và cao gần bằng tòa nhà 4 tầng. Bụng ông ta chứa được 350 ngàn thùng condensate (tương đương 55 ngàn tấn). Kho nổi này được chế tạo tại Nhà máy Đóng tàu Sungdong của Hàn Quốc và là kho nổi hiện đại nhất cho đến thời điểm hiện tại. Kho nổi được kết nối vào hệ thống neo rất đặc biệt - là hệ thống neo xoay quanh một trục (Internal Disconnectable Turret) có thể tháo lắp nhanh và có hệ thống làm nóng dầu condensate rất hiện đại. Dầu condensate là loại dầu nhẹ, màu vàng nhạt và trong veo như mật ong, thường đi kèm với khí đốt. Dầu này để chế xăng máy bay rất phù hợp. Nói về xăng máy bay, lâu nay ai cũng nghĩ xăng máy bay là thứ cực kỳ cao cấp và đắt… Nhưng trên thực tế, xăng máy bay chỉ có độ tinh khiết là cao, còn giá thành lại rẻ hơn xăng chạy ôtô, xe máy. Kho nổi này, về lý thuyết, một vài nhà máy đóng tàu của ta hoàn toàn có thể làm được. Nhưng giao cho nhà máy trong nước đóng, nếu chậm tiến độ giao tàu thì dự án có nguy cơ… phá sản. Vì theo kế hoạch, kho nổi phải có mặt tại giàn xử lý trung tâm trước khi mở vỉa đón dòng khí. Khi đã có khí thì cũng có dầu condensate và nếu không có kho chứa, mỏ phải ngừng hoạt động ngay. Thuê Hàn Quốc đóng kho nổi, quan trọng nhất là tiến độ đảm bảo. Và nếu có bề gì xảy ra thì mọi việc được xử lý bằng… phạt. Còn đối với các công ty Việt Nam, rủi họ có chậm tiến độ, cũng không khéo cũng chỉ là “nghiêm khắc rút kinh nghiệm”. Chính vì thế mà lãnh đạo Tập đoàn quyết định phải đóng ở Hàn Quốc.

Để phục vụ cho các giàn hoạt động, có hệ thống máy phát điện chạy bằng khí với công suất đủ sức cung cấp cho một thành phố loại nhỏ với khoảng… 20 vạn dân, một hệ thống lọc nước biển thành nước ngọt tinh khiết có công suất 50m³ mỗi ngày. Trên giàn, luôn có gần trăm cán bộ, kỹ sư, công nhân và được sống, làm việc trong những điều kiện tốt nhất so với tất cả các giàn đã có.

Các giàn đều được thiết kế chịu được siêu bão trên cấp 17 - loại bão mà theo dự báo thì khoảng… 100 năm họa ra mới có một lần ở vùng biển phía nam. Tất nhiên, nếu gặp phải bão cấp này thì toàn bộ giàn sẽ ngừng hoạt động. Hệ thống an toàn sẽ “khóa” cứng tất cả các thiết bị, dòng khí sẽ bị chặn lại từ giếng khoan. Còn công nhân cũng sẽ rời giàn. Và lúc ấy, nếu còn làm nhiệm vụ tại đây thì giàn tiếp trợ PVD-V sẽ rời cách xa giàn chính ít nhất 1.500m. Lý thuyết là thế, chứ còn nếu có siêu bão thì PVD-V sẽ được… kéo ngay vào bờ!

Bộ chân đế giàn Hải Thạch khi đang chế tạo

Từ các giàn khoan Hải Thạch và Mộc Tinh, các mũi khoan dũi xuống lòng biển hơn 4 cây số rồi lại khoan ngang tiếp 3 cây số nữa để tới “túi khí”.

Nói chuyện khoan ngang, tôi nhớ tới cách đây ít hôm, tôi đi theo Tổng giám đốc Đỗ Văn Hậu ra kiểm tra công tác trên tàu địa chấn 3D Amadeus. Tự dưng tôi “tưởng tượng” ra chuyện Hà Nội “phát hiện” ra mỏ dầu có trữ lượng lớn, mà “túi dầu” lại nằm ngay dưới lòng… Hồ Gươm. Nghĩ vậy, tôi nêu câu hỏi: “Vậy sẽ bỏ Hồ Gươm để lấy dầu hay bỏ dầu để giữ Hồ Gươm và nuôi Cụ Rùa?”. Anh Hậu trả lời ngay: “Chuyện đơn giản, đặt giàn khoan ở bên… Gia Lâm, chọn chỗ nào đồng không mông quạnh. Rồi khoan xiên vượt qua sông Hồng, chọc vào túi dầu mà lấy lên. Sẽ không ai biết dưới đáy Hồ Gươm, ở độ sâu vài ngàn mét lại có các giếng khoan đâu. Cụ Rùa Hồ Gươm cứ việc nằm trên tháp Rùa sưởi nắng mà… giám sát”.

***

Trở lại một chút lịch sử của dự án.

Từ năm 1992, hãng dầu khí nổi tiếng thế giới BP của Anh đã phát hiện ra khí đốt ở đây. Suốt một thời gian dài, họ đã đổ vào công tác thăm dò, đánh giá trữ lượng ở Hải Thạch - Mộc Tinh rất nhiều tiền. Nhưng vì thấy việc khai thác khí đốt ở đây quá nguy hiểm bởi áp suất và nhiệt độ cao hiếm có, khiến việc khoan thăm dò sự cố xảy ra liên tục, thêm vào đó lại là những cuộc mặc cả có tính chính trị từ một quốc gia khác nên họ đã phải… “bỏ của chạy lấy người”.

Đến năm 2008, BP chính thức rút khỏi dự án sau khi tốn gần nửa tỉ đôla mà không được một mét khối khí nào.

Tháng 11/2008 và tháng 1/2009, BP và Conoco Phillips đã có thư thông báo cho PVN về việc rút khỏi khu vực này và chuyển giao toàn bộ quyền lợi cho PVN. Thủ tướng Chính phủ đã chấp thuận cho phép PVN được nhận quyền lợi theo Luật Dầu khí để tiếp tục triển khai công tác phát triển mỏ Hải Thạch - Mộc Tinh. Nhận lại toàn bộ tài liệu từ phía BP, lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam, mà người đứng đầu lúc đó là Tổng giám đốc Trần Ngọc Cảnh cùng HĐQT và Ban Tổng giám đốc đã quyết tâm tiếp tục thực hiện dự án này.

Tất nhiên, cũng đã có không ít ý kiến chưa đồng tình, tập trung vào 2 lý do:

Thứ nhất là sự quấy phá của Trung Quốc. Thời gian này, Trung Quốc tăng cường gây sức ép với ta ở ngay trên vùng biển thuộc chủ quyền Việt Nam. Không những đưa tàu chiến, máy bay đến uy hiếp, mà phía Trung Quốc còn đưa cả tàu đánh cá tràn xuống để gây mất trật tự trị an trên khu vực biển của ta.

Thứ hai là điều kiện địa chất của mỏ Hải Thạch - Mộc Tinh cực kỳ phức tạp. Phức tạp đến nỗi không ít chuyên gia dầu khí nước ngoài có cảm tình với Việt Nam đã thẳng thắn khuyên lãnh đạo Tập đoàn không nên làm, bởi mức độ rủi ro là quá lớn. Trước đây, khi BP và Conoco Phillips khoan thăm dò ở đây đã nhiều lần gặp sự cố. Tuy chưa “cháy giàn, chết người”, nhưng để giải quyết những sự cố đó thì cũng tốn nhiều triệu đôla. Và bên cạnh đó, không thể không nói tới thị trường nhân lực ở Việt Nam và các nước lân cận đang có cạnh tranh gay gắt, do có nhiều dự án đang triển khai trong cùng một thời điểm. Lực lượng chuyên gia, cán bộ kỹ thuật trong ngành Dầu khí còn thiếu, đặc biệt là người Việt Nam có kinh nghiệm và tay nghề cao trong các ngành khoan, thiết kế, quản lý dự án… Cho nên có đủ nhân sự để thực hiện dự án là điều rất không đơn giản.