Sáng ngày 17/2, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội thảo luận về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Nhiều đại biểu quốc hội đồng thuận cần cơ chế đặc thù cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Thảo luận tại Hội trường, các đại biểu quốc hội (ĐBQH) tán thành cao sự cần thiết ban hành cơ chế, chính sách đặc thù xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận như đề xuất của Chính phủ để kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.

Phát biểu tại phiên thảo luận, ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) cho biết, Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án điện hạt nhân đầu tiên của nước ta. Do đó, ĐBQH Tú Anh đề nghị, cần khẩn trương xây dựng Luật Năng lượng nguyên tử để tạo hành lang pháp lý trong bảo đảm an toàn, an ninh trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử của quốc gia.

"Đây là căn cứ vô cùng quan trọng để ban hành các văn bản quy phạm và hướng dẫn bảo đảm an toàn an ninh hạt nhân, trong đó bao gồm các vấn đề như: thiết kế nhà máy điện hạt nhân; chế tạo, xây dựng, vận hành thử, vận hành chính thức nhà máy điện hạt nhân; quản lý thải phóng xạ; nguyên tắc quốc tế về ứng xử với nhà máy điện hạt nhân", đại biểu Trịnh Thị Tú Anh nhấn mạnh.

ĐBQH Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng)

Cũng theo đại biểu Tú Anh, với tiến độ đặt ra, cần chính sách đặc thù mới hoàn thành. Hợp đồng “chìa khóa trao tay” là phù hợp với điều kiện nước ta hiện nay. Nhiều quốc gia trên thế giới cũng lựa chọn hình thức này cho nhà máy đầu tiên của họ.

Việc áp dụng hình thức chỉ định thầu rút gọn với đối tác đủ năng lực vận hành, bảo dưỡng trong 5 năm kể từ ngày dự án nghiệm thu đưa vào sử dụng, theo bà là phù hợp để bảo dưỡng nhà máy liên tục trong trường hợp hết hợp đồng “chìa khóa trao tay”. Nhưng về lâu dài, chủ đầu tư cần kế hoạch chuẩn bị năng lực, kỹ thuật thông qua hợp đồng chuyển giao công nghệ, dịch vụ kỹ thuật, chương trình đào tạo với đối tác cung cấp công nghệ nhà máy cho Việt Nam.

Về an toàn, an ninh hạt nhân, đại biểu Tú Anh cho rằng theo thông lệ các nhà cung cấp đều tuân thủ nguyên tắc của IAEA. Với thiết kế liên quan đặc điểm địa hình, khí hậu theo điều kiện Việt Nam, nữ đại biểu cho rằng cần được phê duyệt theo tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn của Việt Nam, có thể thẩm định theo quy trình rút gọn.

Bên cạnh đó, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị, cần quan tâm phát triển nguồn nhân lực và đào tạo số lượng nhân lực cho hai tổ máy với chuyên môn về công nghệ hạt nhân, hệ thống điều khiển thiết bị, kỹ thuật điện, cơ chế bảo vệ bức xạ, ứng phó sự cố vật lý neutron thủy nhiệt, quản lý chất thải phóng xạ...; tiếp tục phát triển đội ngũ các nhà nghiên cứu, các kỹ sư, kỹ thuật viên. Đồng thời, cần chú trọng làm tốt công tác truyền thông, hỗ trợ tốt nhất cho người dân vùng có Dự án, tạo sự đồng thuận trong xã hội để người dân có đời sống tốt hơn khi nhường đất xây dựng Dự án.

Đại biểu Tú Anh tin rằng, với cơ chế chính sách đặc thù khi được Quốc hội thông qua, việc thi công xây dựng và vận hành điện hạt nhân Ninh Thuận trong 5 năm là khả thi.

 ĐBQH Lê Mạnh Hùng nhấn mạnh, Nghị quyết về cơ chế đặc thù điện hạt nhân dứt khoát phải có tên chủ các đầu tư EVN, Petrovietnam để đảm bảo “rõ người rõ việc”

Tại phiên thảo luận, đồng chí Lê Mạnh Hùng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐTV Petrovietnam, Đại biểu Quốc hội thuộc đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhấn mạnh, với mục tiêu mà Trung ương Đảng, Chính phủ và Thủ tướng đề ra là làm "nhanh nhất có thể" đưa nhà máy điện hạt nhân hoạt động thương mại vào năm 2030 và chậm nhất năm 2031 là mục tiêu rất áp lực với một dự án quy mô lớn, công nghệ phức tạp, do đó, cần có cơ chế rất đặc thù, cụ thể, rất rõ cho các chủ thể thực hiện.

Hiện trong dự thảo báo cáo thẩm tra, một số ý kiến cho rằng các chủ thể tập đoàn kinh tế như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Petrovietnam không nên đưa tên cụ thể vào dự thảo cơ chế, đặc biệt là cơ chế liên quan tới doanh nghiệp, các cơ chế tổng thể. Tuy nhiên, theo Đại biểu Quốc hội Lê Mạnh Hùng, trong Nghị quyết về cơ chế đặc thù điện hạt nhân dứt khoát phải có tên chủ các đầu tư EVN, Petrovietnam để đảm bảo “rõ người rõ việc”.

“Các cơ chế phải rất rõ, đặc biệt là cơ chế tài chính đối với nguồn vốn chủ sở hữu là vốn đối ứng, rất lớn của chủ doanh nghiệp và nguồn vốn vay thu xếp qua các hiệp định vay tín dụng xuất khẩu đối với những nhà cung cấp. Đặc biệt, EVN và Petrovietnam là 2 doanh nghiệp Nhà nước 100% thì nguồn vốn chủ sở hữu phải quy định rõ để tránh ảnh hưởng đến các nhiệm vụ khác mà EVN và Petrovietnam hiện nay đang triển khai”, đại biểu Lê Mạnh Hùng phân tích.

Cũng tham gia thảo luận, ĐBQH Dương Khắc Mai (Đắk Nông) cho biết, điện hạt nhân rẻ, ổn định, ít phát thải và công suất lớn. Hiện nay, nhiều quốc gia đang điều chỉnh chính sách và có những động thái mới liên quan đến điện hạt nhân nhằm bảo đảm an ninh năng lượng và giảm phát thải carbon; một số quốc gia đang mở rộng chương trình năng lượng hạt nhân, tập trung vào xây dựng và nâng cấp các lò phản ứng hạt nhân để tăng công suất sản xuất điện.

Sự phát triển đồng loạt trên toàn cầu không chỉ chứng minh cho tầm quan trọng của năng lượng hạt nhân trong giảm phát thải mà càng khẳng định vai trò trong bảo đảm an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Vì vậy, đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng, với nhu cầu năng lượng ngày càng lớn và tăng nhanh của Việt Nam, việc phát triển điện hạt nhân là một nhu cầu tất yếu, khách quan, hợp quy luật.

Tuy vậy, ĐBQH Dương Khắc Mai cũng cho rằng, bên cạnh những lợi ích tiềm năng và mặt tích cực, Dự án còn phải đối mặt với nhiều rủi ro, thách thức cần được xem xét cẩn trọng, cụ thể: vấn đề tài chính, công nghệ, an toàn môi trường - xã hội, địa chính trị.

Ngoài ra, đại biểu Dương Khắc Mai chỉ rõ, dự thảo Nghị quyết chưa đề cập đến cơ chế, chính sách đặc thù đối với nội dung này như đào tạo đội ngũ cán bộ; thu hút, tìm, chọn và giữ nhân tài. "Nếu không có chính sách về nhân lực phù hợp thì sẽ khó triển khai thực hiện và vận hành Dự án trước mắt cũng như dài hạn". Do đó, đại biểu đề nghị Chính phủ quan tâm, có phương án, giải pháp trong việc đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho Dự án, bảo đảm sự chủ động tối đa. Có cơ chế, chính sách huy động tối đa các nguồn lực từ nhân dân, doanh nghiệp nhà nước và tư nhân trong nước tham gia vào Dự án, giảm áp lực cho nguồn vốn nhà nước.

Ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, ĐBQH tỉnh Ninh Thuận.

Phát biểu tại hội trường, ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, khẳng định rằng việc khởi động lại dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận là một cơ hội và vinh dự lớn của tỉnh, giúp Ninh Thuận trở thành trung tâm năng lượng sạch của cả nước.

Ông Nam cho biết, suốt hơn 15 năm qua, tỉnh Ninh Thuận luôn sẵn sàng về mặt tinh thần và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai dự án. Trong thời gian này, khoảng 1.300 hộ dân tại vùng lõi dự án đã chuẩn bị sẵn sàng di dời và bàn giao đất đai, với mong muốn dự án sẽ được triển khai nhanh chóng. Ông cũng chia sẻ, nguyện vọng của người dân là có được nơi ở mới tốt hơn, cuộc sống ổn định, ấm no và hạnh phúc.

Chính phủ đã giao tỉnh Ninh Thuận hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng, di dời và tái định cư cho người dân trong năm 2025, tức chỉ còn khoảng 10 tháng nữa để hoàn tất các công việc này. Tỉnh Ninh Thuận đã thực hiện các công việc liên quan với quyết tâm cao độ, sẵn sàng thực hiện ngay những gì có thể để đảm bảo tiến độ, hướng tới mục tiêu vận hành Nhà máy điện hạt nhân số 1 vào cuối năm 2031.

Trong dự thảo nghị quyết xin ý kiến Quốc hội lần này, Chính phủ đã đề xuất 7 chính sách đặc thù cho dự án. Tuy nhiên, ông Nam cho biết tỉnh Ninh Thuận cũng đề xuất bổ sung thêm 5 chính sách và cơ chế, đặc biệt là trong các vấn đề liên quan đến giải phóng mặt bằng, di dời, bồi thường và hỗ trợ người dân vùng dự án. Ông nhấn mạnh, giải phóng mặt bằng là một công đoạn khó khăn và tốn thời gian, nếu thực hiện theo quy định hiện hành, chắc chắn sẽ không thể hoàn thành trong một năm.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh sự cần thiết phải có các cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Phát biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh sự cần thiết phải có các cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, nhằm hoàn thành mục tiêu đưa nhà máy vào vận hành trong giai đoạn 2030-2031.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, dự án không chỉ đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia mà còn đáp ứng nhu cầu điện năng cho phát triển kinh tế - xã hội trong kỷ nguyên mới.

Bộ trưởng cho biết, Chính phủ đề nghị Quốc hội xem xét và thông qua Nghị quyết về cơ chế đặc thù cho dự án ngay trong kỳ họp này, để làm cơ sở triển khai và tận dụng các điều kiện thuận lợi, thúc đẩy tiến độ thực hiện các công việc quan trọng ban đầu.

Với tinh thần cầu thị và khẩn trương, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cam kết, sau phiên thảo luận, các cơ quan liên quan sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo nghị quyết, trình Quốc hội xem xét vào cuối kỳ họp.

Bộ trưởng cũng khẳng định, trong quá trình triển khai nếu phát sinh vấn đề mới hoặc cần sửa đổi, bổ sung cơ chế, Chính phủ sẽ tiếp tục nghiên cứu và báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.