Với bản lĩnh kiên cường, tinh thần đổi mới sáng tạo và quyết tâm chuyển mình mạnh mẽ, Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) đang thắp sáng niềm tin về một tương lai tươi sáng của kinh tế biển Việt Nam - một tương lai thịnh vượng gắn liền với biển xanh của Tổ quốc.

Kinh tế biển được hiểu là toàn bộ các hoạt động kinh tế diễn ra trên biển, ven biển và từ biển. Trong hệ sinh thái này, hoạt động khai thác dầu khí và các tài nguyên khoáng sản biển nổi lên như một ngành kinh tế mũi nhọn. Nghị quyết 36-NQ/TW năm 2018 của Đảng về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển đã xếp khai thác dầu khí và khoáng sản biển vào nhóm ưu tiên hàng đầu, khẳng định đây là ngành có vai trò đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế quốc dân, góp phần vào phát triển bền vững kinh tế biển.

Khai thác tài nguyên và đóng góp ngân sách quốc gia

Thực tiễn gần 40 năm kể từ khi dòng dầu thô thương mại đầu tiên được khai thác năm 1986 đến nay, ngành dầu khí đã trở thành trụ cột kinh tế, đóng góp lớn cho GDP, ngân sách và bảo đảm năng lượng quốc gia. Việt Nam hiện đã khai thác trên 441,5 triệu tấn dầu thô và hơn 196 tỷ m³ khí từ thềm lục địa. Nguồn tài nguyên này được chuyển hóa thành nội lực kinh tế: Giai đoạn 2006-2010, doanh thu của Petrovietnam chiếm tới 18-20% GDP cả nước, đóng góp 28-30% tổng thu ngân sách - được ví như cột trụ ngân khố quốc gia trong thời kỳ công nghiệp hóa. Giai đoạn 2010-2024, mặc dù quy mô nền kinh tế lớn hơn rất nhiều, Tập đoàn vẫn duy trì mức đóng góp 9-10% GDP và khoảng 8-9% tổng thu ngân sách quốc gia, với lũy kế nộp ngân sách hơn 142 tỷ USD; doanh thu lũy kế đến nay đạt 605 tỷ USD. Trong những thời điểm kinh tế khó khăn, dầu khí như một công cụ điều tiết vĩ mô để thúc đẩy tăng trưởng và ổn định ngân sách - minh chứng cho tính chất “ngành kinh tế đặc biệt” của dầu khí.

Không chỉ mang lại giá trị lớn trên bình diện kinh tế, lượng khí đốt từ các mỏ ngoài khơi được Petrovietnam đưa vào bờ qua 5 hệ thống đường ống lớn, đã cung cấp 9-11 tỷ m³ khí mỗi năm cho sản xuất điện, đóng góp khoảng 10% sản lượng điện quốc gia; 70% sản lượng phân đạm; 90% khí công nghiệp và dân dụng. Tập đoàn cũng đồng thời đã xây dựng hệ thống lọc hóa dầu bảo đảm khoảng 75% nhu cầu xăng dầu trong nước. Nhờ nguồn khí ổn định từ biển, Việt Nam phát triển các cụm Khí - Điện - Đạm ở Bà Rịa - Vũng Tàu, Cà Mau…, góp phần bảo đảm an ninh lương thực (qua sản xuất phân bón) và an ninh năng lượng (qua phát điện và xăng dầu).

Nửa thế kỷ phát triển, Petrovietnam đã lớn mạnh vượt bậc, từ chỗ chưa có gì (những năm đầu phải nhờ chuyên gia và thiết bị nước ngoài) đến nay đã hình thành một hệ sinh thái dầu khí hoàn chỉnh và đồng bộ. Mỗi thùng dầu, mét khối khí khai thác từ biển đều được Petrovietnam nỗ lực chế biến sâu và phân phối hiệu quả, tạo thành chuỗi giá trị khép kín từ năng lượng đến công nghiệp chế biến. Chuỗi giá trị này hỗ trợ trực tiếp cho các ngành kinh tế ven biển: ở đâu có dự án dầu khí, ở đó hình thành các khu công nghiệp, cảng biển, đô thị mới, làm thay đổi diện mạo kinh tế địa phương. Điển hình như Nhà máy Lọc dầu Dung Quất - “công trình thế kỷ” đặt tại Quảng Ngãi - đã giúp GDP Quảng Ngãi tăng vọt ngay sau khi đi vào hoạt động, đóng góp 92,5% thu ngân sách toàn tỉnh. Tương tự, Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm Cà Mau đã góp phần đưa vùng đất cực Nam từ thuần nông thành trung tâm nuôi trồng thủy sản xuất khẩu, đóng góp gần 30% ngân sách tỉnh Cà Mau. Những ví dụ này cho thấy ngành dầu khí, năng lượng quốc gia đã và đang là hạt nhân phát triển kinh tế ven biển, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ đến các ngành dịch vụ biển, công nghiệp địa phương và đời sống dân sinh.

Phát triển công nghiệp hỗ trợ và dịch vụ kỹ thuật biển

Một đóng góp mang tính nền tảng khác của Petrovietnam là xây dựng được hệ thống công nghiệp hỗ trợ và dịch vụ kỹ thuật dầu khí biển “made in Vietnam”. Dù ban đầu gần như “trắng tay” về thiết bị và kinh nghiệm, nhưng bằng tinh thần “vừa học vừa làm”, không ngại va chạm, các kỹ sư Petrovietnam đã dần làm chủ kỹ thuật, xây dựng nên một hệ sinh thái dịch vụ dầu khí, năng lượng hoàn chỉnh - từ địa vật lý, khoan thăm dò, phát triển mỏ, xây lắp các giàn khoan, vận hành đường ống, đến vận tải và phân phối sản phẩm. Đến nay, Petrovietnam có hàng loạt doanh nghiệp dịch vụ mũi nhọn như PTSC, PV Drilling, PVTrans, PVChem… không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu dịch vụ ra quốc tế. Khoảng 30-40% khối lượng công việc của các doanh nghiệp dịch vụ của Petrovietnam hiện đến từ thị trường toàn cầu, mang lại ngoại tệ và nâng tầm vị thế kỹ thuật của Việt Nam trong chuỗi cung ứng thế giới.

Petrovietnam cũng chú trọng nội địa hóa các dịch vụ, tạo việc làm cho hàng vạn lao động ven biển và hình thành những trung tâm công nghiệp năng động. Vũng Tàu (nay là TP HCM) - “thủ phủ dầu khí” - từ một thị xã nhỏ đã vươn thành đô thị công nghiệp - dịch vụ sầm uất, trong đó có sự đóng góp rất lớn của các doanh nghiệp Petrovietnam với các cơ sở dịch vụ kỹ thuật biển đóng tại đây. Tại các vùng duyên hải khác, nhiều cơ sở đóng tàu, cảng chuyên dụng, nhà máy cơ khí công trình biển được xây dựng, góp phần chuyển giao công nghệ và thúc đẩy công nghiệp hóa. Đến nay, Petrovietnam đã hình thành mạng lưới cơ sở hạ tầng kỹ thuật dầu khí, công nghiệp năng lượng biển hiện đại: các cụm cảng chế tạo kết cấu siêu trường siêu trọng ở Vũng Tàu (Vietsovpetro, PTSC, PV Shipyard), Quảng Ngãi (Dung Quất), Thanh Hóa (Nghi Sơn), Hải Phòng (Đình Vũ)… Đây chính là nền móng để Việt Nam có thể triển khai các dự án dầu khí và năng lượng ngoài khơi lớn ngay tại “sân nhà”.

Việc Petrovietnam phát triển được dịch vụ kỹ thuật chất lượng cao chính là “xương sống” bảo đảm cho ngành dầu khí Việt Nam vận hành tự chủ, hiệu quả suốt nhiều thập niên. Đồng thời, đây là tiền đề để Tập đoàn tự tin mở rộng sang các lĩnh vực dịch vụ biển mới, như năng lượng tái tạo, logistics và công nghiệp hàng hải công nghệ cao trong tương lai.

Đóng góp vào bảo vệ chủ quyền biển đảo

Hoạt động của Petrovietnam trên các vùng biển, thềm lục địa của Việt Nam không chỉ mang ý nghĩa kinh tế mà còn có ý nghĩa chiến lược trong bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. Petrovietnam đã hoàn thành tốt sứ mệnh đó: Petrovietnam có mặt trên khắp các lưu vực trầm tích từ vịnh Bắc Bộ, thềm lục địa miền Trung đến Nam Côn Sơn, Cửu Long, vùng biển Tây Nam đã góp phần khẳng định chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.

Có thể nói, Petrovietnam chính là “người lính” trên mặt trận biển, góp phần hiện thực hóa phương châm gắn phát triển kinh tế biển với bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển. Mỗi công trình trên biển đều gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng biển đảo Tổ quốc là bất khả xâm phạm và đang được chúng ta khai thác hiệu quả.

Đào tạo nguồn nhân lực biển chất lượng cao

Nửa thế kỷ qua, Petrovietnam còn xây dựng được một đội ngũ nhân lực biển hùng hậu, trình độ cao - tài sản vô giá cho kinh tế biển Việt Nam. Từ những kỹ sư đầu tiên được đào tạo ở Liên Xô, Petrovietnam đã hình thành các cơ sở đào tạo chuyên biệt: Trường Cao đẳng Dầu khí, Trường Đại học Dầu khí, các trung tâm huấn luyện an toàn và kỹ thuật biển, Viện Dầu khí Việt Nam… Nhờ đó, Việt Nam hiện có hàng vạn kỹ sư, chuyên gia làm chủ công nghệ thăm dò, khai thác dầu khí, làm chủ giàn khoan, tàu địa chấn, nhà máy lọc dầu với trình độ mang tầm quốc tế. Nhiều người trong số họ đã trưởng thành và trở thành đội ngũ lãnh đạo chủ chốt không chỉ của Petrovietnam mà còn đóng góp vào các lĩnh vực kinh tế biển khác.

Đặc biệt, trước xu hướng kinh tế biển hiện đại đòi hỏi nhân lực đa lĩnh vực (điện gió, nuôi biển công nghệ cao, du lịch biển đảo…), Petrovietnam đang tiên phong mở rộng đào tạo sang các ngành năng lượng mới. Các kỹ sư dầu khí “giàu kinh nghiệm biển khơi” nay đang học thêm về công nghệ turbine gió, tấm pin mặt trời, sản xuất hydro xanh… để sẵn sàng cho giai đoạn phát triển mới. Nhiều chương trình hợp tác đào tạo với các tập đoàn hàng đầu thế giới (Equinor, Ørsted, Siemens…) đã được Petrovietnam triển khai nhằm chuyển giao tri thức về năng lượng tái tạo ngoài khơi. Có thể nói, Petrovietnam đã, đang và sẽ là “cái nôi” rèn luyện nhân tài biển cho Việt Nam - những con người làm chủ biển khơi bằng trí tuệ và bản lĩnh Việt Nam.

Nền tảng cho kinh tế biển bền vững và tăng trưởng xanh

Bước sang thập niên mới, Petrovietnam đang chuyển mình mạnh mẽ từ một tập đoàn dầu khí truyền thống sang một tập đoàn công nghiệp - năng lượng hiện đại, xanh và bền vững. Điều này thể hiện ở việc Tập đoàn chính thức đổi tên thành Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam, với tầm nhìn bao trùm cả ba trụ cột: năng lượng, công nghiệp và dịch vụ. Trên nền móng dầu khí sẵn có, Petrovietnam đang kiến tạo một hệ sinh thái cộng sinh độc đáo: mọi công nghệ, giá trị và nguồn lực trong Tập đoàn đều được gắn kết tuần hoàn để gia tăng hiệu quả và sức cạnh tranh. Mô hình này giúp Petrovietnam tối ưu hoạt động trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng và biến động thị trường, đồng thời mở ra tiềm năng trở thành hình mẫu phát triển bền vững cho các tổ hợp công nghiệp khác tại Việt Nam.

Petrovietnam tiếp tục duy trì vững chắc vai trò trụ cột năng lượng quốc gia, bảo đảm an ninh năng lượng thông qua hoạt động thăm dò, khai thác và chế biến dầu khí. Từ dầu thô khai thác được, Tập đoàn đã phát triển các chuỗi giá trị công nghiệp khép kín (lọc dầu - hóa dầu - hóa chất - phân bón), vừa đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước, vừa tạo ra các sản phẩm giá trị gia tăng để xuất khẩu.

Song song đó, Petrovietnam đang dịch chuyển mạnh sang năng lượng sạch. Hiện Tập đoàn đang là nhà sản xuất điện lớn thứ hai cả nước, chiếm khoảng 10% sản lượng điện quốc gia, đang đi đầu phát triển các nhà máy điện khí/LNG. Petrovietnam đã khánh thành kho cảng LNG Thị Vải - cảng nhập LNG đầu tiên và lớn nhất Việt Nam với công suất 1 triệu tấn/năm, dự kiến nâng lên 3 triệu tấn/năm vào năm 2027; đồng thời xúc tiến xây dựng các kho cảng LNG mới ở miền Bắc và miền Trung, hình thành mạng lưới tiếp nhận, tồn trữ và phân phối LNG toàn quốc. Qua đó, Petrovietnam định hình vị thế trung tâm LNG quốc gia, chủ động nguồn cung nhiên liệu sạch cho phát điện, công nghiệp, giao thông vận tải và dân sinh. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để giảm phụ thuộc vào than, hướng tới mục tiêu giảm phát thải.

Cùng với điện khí, Petrovietnam tăng tốc đầu tư vào năng lượng tái tạo ngoài khơi. Tận dụng lợi thế hạ tầng dầu khí sẵn có (cảng biển, giàn khoan, đội tàu, đường ống ngầm) và đội ngũ kỹ sư giàu kinh nghiệm ngoài khơi, Tập đoàn có điều kiện “đi tắt đón đầu” phát triển điện gió ngoài khơi. Thực tế, Petrovietnam đã sớm hợp tác với các đối tác lớn như Equinor (Na Uy), Ørsted (Đan Mạch), Sembcorp, CIP… để học hỏi công nghệ điện gió biển. Ngay từ năm 2025, đơn vị thành viên PTSC đã xuất khẩu thành công 33 chân đế trụ điện gió cho trang trại điện gió ngoài khơi ở Đài Loan (Trung Quốc), hợp đồng trị giá hơn 300 triệu USD. PTSC cũng đang chế tạo trạm biến áp ngoài khơi (OSS) cho dự án điện gió Baltica 2 (Ba Lan, công suất 1,5 GW) - một trong những dự án điện gió lớn nhất khu vực biển Baltic. Trong khu vực Đông Nam Á, Petrovietnam đã ký thỏa thuận hợp tác ba bên với Tập đoàn Tenaga (Malaysia) và Sembcorp (Singapore) để phát triển trang trại điện gió hơn 2.000 MW tại Việt Nam, kết nối cáp ngầm xuất khẩu điện sang Malaysia và Singapore. Đây là bước đi mang tầm khu vực, hứa hẹn đưa Việt Nam thành trung tâm xuất khẩu điện tái tạo trong tương lai. Bên cạnh điện gió, Petrovietnam cũng đang nghiên cứu phát triển điện mặt trời trên biển, sản xuất hydro xanh từ nguồn điện tái tạo và các công nghệ thu giữ, lưu trữ carbon (CCUS) để phục vụ mục tiêu Net Zero.

Điểm nổi bật trong chiến lược mới của Petrovietnam là xây dựng một chuỗi giá trị tuần hoàn, liên kết chặt chẽ giữa các lĩnh vực năng lượng - công nghiệp - dịch vụ. Ba lĩnh vực này tạo nên hệ sinh thái cộng sinh 3 tầng nấc: cộng sinh về công nghệ (các công nghệ khai thác - lọc hóa dầu - điện - hóa chất bổ trợ cho nhau, tránh lãng phí, nâng cao hiệu suất); cộng hưởng về giá trị (các sản phẩm dầu - điện - đạm - hóa chất tạo thành chu trình logic, hạn chế dư thừa, tối đa hóa giá trị gia tăng); và cộng hưởng về nguồn lực (vốn, lao động, thị trường được liên kết linh hoạt, tăng sức chống chịu trước các cú sốc năng lượng toàn cầu). Nhờ đó, Petrovietnam tối ưu được từng mắt xích hoạt động, giảm thiểu tác động môi trường và lãng phí tài nguyên, đúng định hướng kinh tế biển xanh, tuần hoàn.

Dẫn dắt chuyển dịch năng lượng, nâng tầm vị thế quốc gia

Có thể nói, Petrovietnam đang xây dựng những nền tảng cho kinh tế biển: đó là phát triển năng lượng sạch gắn với bảo vệ môi trường biển, thúc đẩy tăng trưởng xanh nhưng không tách rời mục tiêu an ninh năng lượng và an sinh xã hội. Những nỗ lực này đã và đang giúp Petrovietnam giữ vững vai trò lực lượng nòng cốt trong phát triển kinh tế biển bền vững. Petrovietnam hiện được Chính phủ tin tưởng giao triển khai các dự án năng lượng trọng điểm ngoài khơi, coi Tập đoàn là “mũi nhọn chiến lược” đưa Việt Nam trở thành trung tâm năng lượng tái tạo hàng đầu khu vực. Lợi thế của Petrovietnam nằm ở chỗ có sẵn cơ sở hạ tầng dầu khí, tiềm lực tài chính mạnh (tổng tài sản trên 1 triệu tỷ đồng, được Fitch xếp hạng tín nhiệm BB+ triển vọng ổn định), cùng đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Đây là cơ sở để Petrovietnam tự tin tiên phong trong lĩnh vực năng lượng mới tại Việt Nam, từ điện gió, LNG đến hydrogen xanh và CCUS.

Tập đoàn đặt mục tiêu đến năm 2050 sẽ đáp ứng trên 30% tổng nhu cầu năng lượng quốc gia, trong đó hơn 50% là năng lượng phát thải thấp. Petrovietnam phấn đấu lọt Top 10 tập đoàn năng lượng công nghiệp hàng đầu khu vực và có tên trong Fortune Global 500 vào năm 2030. Đây không chỉ là những con số tham vọng, mà còn cho thấy Petrovietnam ý thức rõ trách nhiệm dẫn dắt chuyển dịch năng lượng và nâng tầm vị thế Việt Nam trên bản đồ năng lượng thế giới.

Nhìn lại chặng đường 50 năm, có thể khẳng định Petrovietnam đã gánh vác xuất sắc sứ mệnh kép: vừa làm giàu cho Tổ quốc từ biển, vừa giữ vững chủ quyền biển đảo, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Từ những thùng dầu đầu tiên nơi “thành phố giàn khoan” Bạch Hổ năm 1986 đến những turbine gió ngoài khơi đang được xây dựng hôm nay, Petrovietnam luôn tiên phong mở đường cho kinh tế biển Việt Nam. Tập đoàn đã tạo dựng những nền móng vững chắc - nguồn nhân lực, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ, tài chính - để kinh tế biển nước ta tiến lên hiện đại và bền vững.

Trong tương lai, để góp phần hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam trở thành “quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển”, Petrovietnam sẽ tiếp tục là hạt nhân liên kết các ngành kinh tế biển trong một hệ sinh thái tuần hoàn, xanh và hiệu quả. Như nhiều chuyên gia đã nhận định, nếu phát huy tốt lợi thế và vượt qua thách thức, Petrovietnam có thể trở thành biểu tượng tiên phong của mô hình phát triển cộng sinh giữa công nghệ - giá trị - nguồn lực, đóng góp lớn hơn nữa cho đất nước. Với bản lĩnh kiên cường, tinh thần đổi mới sáng tạo và quyết tâm chuyển mình mạnh mẽ, Petrovietnam đang thắp sáng niềm tin về một tương lai tươi sáng của kinh tế biển Việt Nam - một tương lai thịnh vượng gắn liền với biển xanh Tổ quốc.