Trong hồi ức của "những người đi tìm lửa” những ngày đầu tiên, anh em Đoàn 36 mặc kệ lửa bom của máy bay Mỹ dội xuống đầu, vẫn chân trần vác ống chống, thi công trên các khoan trường ở khắp miền Bắc để thăm dò địa chất, mở đầu cho công cuộc trường chinh đi tìm lửa.

Những tổ chức dầu khí đầu tiên

Sau khi những học viên đầu tiên đi học về địa chất, dầu khí trở về từ Đông Âu, các tổ chức Dầu khí đầu tiên của đất nước được thành lập. Ngày 27/11/1961, Tổng cục Địa chất đã thành lập Đoàn Thăm dò dầu lửa 36 (được gọi tắt là Đoàn 36 hoặc Đoàn Địa chất 36). Sau đó, ngày 27/11 được lấy là Ngày Truyền thống ngành Dầu khí Việt Nam. Đây là tổ chức đầu tiên của ngành Dầu khí Việt Nam, có nhiệm vụ tiến hành tìm kiếm, thăm dò dầu và khí đốt trên phạm vi nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa.

Khi thành lập, Đoàn 36 đặt trụ sở tại Hà Nội, rồi liên tục di chuyển vì chiến tranh. Đến năm 1966, Đoàn 36 sơ tán về thôn Bình Kiều, xã Ông Đình, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên. Thời điểm đó, Đoàn 36 có 211 cán bộ, công nhân viên, trong đó có 123 công nhân, 22 kỹ thuật viên, kỹ sư, 36 người làm nhiệm vụ hành chính và 15 kỹ sư Liên Xô.

Công tác thăm dò địa chất những năm 1960 ở Đồng bằng sông Hồng.

Trong trí nhớ của ông Phan Minh Bích, nguyên Vụ trưởng Vụ Kỹ thuật thuộc Tổng cục Dầu khí, những năm đầu mới thành lập, dù được tạo nhiều điều kiện thuận lợi nhưng việc tìm kiếm dầu khí của Đoàn 36 hết sức khó khăn. Năm 1963, ông Bích giữ chức vụ Đoàn phó Đoàn 36. Ông nhớ thời điểm đó, việc tính toán số liệu của cả Đoàn 36 chỉ dựa vào chiếc máy tính Nisa của Liên Xô. Thô sơ như vậy, nên anh em phải làm ngày làm đêm. Vượt qua tất cả, những bước đầu tiên của cuộc trường chinh tìm lửa trong lòng đất được tiến hành.

Đến năm 1969, Liên đoàn Địa chất số 36 (Liên đoàn 36) được thành lập với Quyết định số 203/CP của Hội đồng Chính phủ. Khi thành lập, Liên đoàn 36 có 2.300 cán bộ, công nhân, kỹ sư, trong đó có khoảng 500 kỹ sư, công nhân lành nghề. Cơ cấu tổ chức của Liên đoàn 36 gồm nhiều đoàn chuyên môn như: Đoàn Địa chấn 36F, Đoàn Trọng lực 36T, Đoàn Điện 36Đ, Đoàn Địa chất 36C An Châu và các đoàn khoan: Khoan cấu tạo 36K và Khoan sâu 36S...

Đến ngày 28/8/1978, Tổng cục Dầu khí đã ra quyết định số 1014 đổi tên Liên đoàn Địa chất số 36 thành Công ty Dầu khí I. Lúc đó, công ty có 2.141 cán bộ, công nhân viên. Trong đó, lực lượng cán bộ khoa học kỹ thuật có trình độ trung cấp, đại học, trên đại học là 369 người và trên 1.000 công nhân khoan, cơ khí, xây lắp lành nghề.

Nói về sự kiện này, ông Phạm Xuân Bái, nguyên Phó giám đốc phụ trách hành chính của Công ty Dầu khí I, nhận định: “Công ty Dầu khí I ra đời là sự kế tục sự nghiệp của các đơn vị tiền thân là Đoàn Địa chất 36 và Liên đoàn Địa chất 36”.

Những bước chân đầu tiên của hành trình trường chinh đi tìm lửa

Trong quá trình từ năm 1961 đến năm 1969, Đoàn 36 đã tiến hành thăm dò và khoan ở một số tỉnh thuộc Đồng bằng Bắc Bộ. Cú mìn nổ thăm dò địa chất đầu tiên được tiến hành ở Hưng Yên ngày 25/6/1962.

Trong hồi ký của TS Trương Minh, nguyên Viện phó Viện Dầu khí, có đoạn viết: “Ngày 25/6/1962, Hưng Yên lồng lộng trời xanh, mùa lúa nước dậy thì mơn man hương đồng gió nội. Hai ngọn cờ đỏ đuôi nheo phần phật gió chắn hai đầu đường đồng đầy cỏ may. Hai tốp bảo vệ đeo băng đỏ vừa nghiêm trang vừa tươi cười hướng dẫn bà con đi vòng lối khác. Một việc làm, hai tác dụng: Bảo vệ an toàn tính mạng và tránh gây nhiễu, ảnh hưởng độ chính xác của thí nghiệm.

Đúng giờ khai hỏa, 2,5kg thuốc nổ phát hỏa trên mặt đất. Một cột khói bốc cao. Đồng ruộng, nhà cửa rung lên như động đất, nước sóng sánh tràn bờ, tràn lên mặt đường. Trạm máy địa chấn SS-24P của Liên Xô và các máy thu sóng SP-1 đã ghi được các tín hiệu sóng phản xạ đầu tiên, 24 đường ghi trên giấy ảnh hiện lên các sóng địa chấn rõ nét tuyệt vời...”.

Công nhân, kỹ sư Đoàn 36 lắp đặt mũi khoan để thăm dò địa chất tại Đồng bằng sông Hồng.

Đây là phát nổ địa chấn đầu tiên tại Đồng bằng sông Hồng nhằm phục vụ việc thăm dò dầu khí. Thời điểm đó và cả những năm sau này, tiếng nổ địa chấn là tiếng nổ báo hiệu những niềm vui, những hy vọng về một ngành công nghiệp dầu khí lớn mạnh. Khác hẳn với tiếng nổ từ bom Mỹ vẫn dội xuống miền Bắc trong thời kỳ này.

Trong suốt thời gian sau đó, nhiều khoan trường được xây dựng khắp vùng Đồng bằng sông Hồng nhằm có thông tin về mặt cắt địa chất tổng hợp nhằm định hướng thăm dò dầu khí. Thời điểm đó, anh em Đoàn 36 mặc lửa bom của máy bay Mỹ dội xuống đầu, vẫn chân trần vác ống chống, thi công ở các khoan trường khắp miền Bắc để thăm dò địa chất, đặt nền móng cho công cuộc tìm kiếm dầu khí. Những dấu chân trần của anh em Đoàn 36 in khắp ruộng đồng, bãi bồi... ở Đồng bằng sông Hồng. Đó là những bước chân đầu tiên của cuộc trường chinh đi tìm lửa, đi tìm nguồn “vàng đen” cho Tổ quốc.

Giếng khoan sâu đầu tiên của ngành Dầu khí Việt Nam

Làng Khuốc (xã Phong Châu, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình) nổi tiếng với nghệ thuật chèo. Thập niên 70 của thế kỷ trước, có 3 thứ âm thanh mà bây giờ gợi nhắc lại, những người già ở làng Khuốc đều nhớ: Tiếng hát chèo, tiếng máy bay Mỹ và tiếng hoạt động của giàn khoan. Giàn khoan đó thuộc giếng khoan 100 (GK 100), là giếng khoan sâu đầu tiên của ngành Dầu khí Việt Nam.

Trong trí nhớ của những người già ở làng Khuốc, tháng 2/1969, những vật liệu, thiết bị đầu tiên đã được chuyển về để xây dựng khoan trường GK 100. Để vận chuyển các thiết bị cho một giàn khoan cả vài nghìn tấn, phải khảo sát và đưa ra mọi phương án vận chuyển, kể cả bằng đường sông hoặc gia cố, mở rộng đường. Chỉ riêng đoạn đường từ phố Tăng về đến làng Khuốc dài khoảng 1km, việc gia cố, mở rộng đã mất 4 tháng. Các thiết bị để lắp đặt cho giàn khoan này đều là siêu trường, siêu trọng vào thời điểm đó. Máy khoan 4LD-150D do Rumani sản xuất, khoan được 3.200m. Toàn bộ thiết bị của bộ máy khoan nặng 1.000 tấn, riêng tháp khoan được chia thành 3 đoạn, có đoạn dài 18m. Còn cần khoan, ống cống và các loại vật liệu khác nặng khoảng 2.000 tấn. Tháp khoan ấy một thời là biểu tượng của vùng, đi vào từng câu chuyện bên các cánh đồng, đi vào từng bữa cơm, là cột mốc để những người con làng Khuốc định hướng khi đi xa về.

Vị trí của GK 100 trên cánh đồng làng Khuốc (xã Phong Châu, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình).

Ông Nguyễn Quyền thời điểm đó làm ở Đoàn khoan 36S, thuộc Liên đoàn 36 kể, toàn bộ khoan trường rộng khoảng 1ha, gần như ôm trọn cả cánh đồng. Vị trí khoan nằm giữa cánh đồng nên nền giếng khoan yếu, phải gia cố bằng việc đóng 16 cọc thép có đường kính 299mm xuống sâu khoảng 40m.

Các hoạt động của GK 100 được tiến hành trong 6 năm, tính cả thời gian xây dựng. Trong suốt khoảng thời gian đó, rất nhiều mồ hôi, sức lực, thậm chí là máu đã đổ tại khoan trường này. Ngày 23-9-1970, những mét khoan đầu tiên tại khoan trường 100 được tiến hành. 1 năm lẻ 5 ngày sau thì đạt chiều sâu 3.000m; thêm 70 ngày nữa thì đạt chiều sâu 3.303m. Đó là kỷ lục khoan sâu ở Việt Nam thời điểm đó. Điều đáng nói, bộ máy khoan 4LD-150D chỉ khoan sâu 3.200m, nhưng do yêu cầu về địa chất nên đã khoan thêm 103m. Giếng khoan sâu này lần đầu tiên phát hiện tầng trầm tích mới, được chuyên gia Liên Xô và kỹ sư Nguyễn Ngọc Cư đặt tên là tầng Phong Châu. Ngoài ra, trong quá trình khoan đã phát hiện khí cháy, nhưng không lớn; có những màn chắn là đất sét, sét kết và cát kết. Đây là những cơ sở quan trọng để khẳng định khả năng có khí, có dầu ở Đồng bằng sông Hồng. Trong quá trình khoan, GK 100 đã từng phải di dời vì đế quốc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc, ném bom ác liệt. Trong hồi ức của mình, kỹ sư Đặng Của kể, Thái Bình tuy không phải vùng trọng điểm đánh phá, nhưng thường là nơi trút bom thừa trên đường trở về hạm đội 7 trên biển của Mỹ, nên bất kể ngày đêm đều có tiếng bom nổ trên các cánh đồng, khu dân cư. Có lần máy bay Mỹ ném bom chỉ cách giàn khoan 500m, nhưng may mắn không ảnh hưởng đến người và thiết bị. Đến thời điểm phải tháo dỡ giàn khoan, các chuyên gia Liên Xô và các công nhân, kỹ sư người Việt không kể ngày đêm tìm mọi cách tháo dỡ thật nhanh bộ máy khoan.

Nhận định về vai trò của GK 100, ông Nguyễn Quyền cho rằng, GK 100 là giếng khoan tham số, là giếng khoan sâu đầu tiên của Việt Nam, tuy không tìm được tầng sinh dầu nhưng đã để lại những kinh nghiệm quý về quá trình khoan, về việc lựa chọn vị trí khoan và khẳng định được khả năng có dầu, khí ở Đồng bằng sông Hồng.

Theo pvn.vn