Năm 2024 chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong quá trình chuyển đổi kinh tế xanh tại Việt Nam, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững và giao thông xanh. Tuy nhiên, để tiếp tục nỗ lực thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và chuyển đổi sang các mô hình kinh tế tuần hoàn, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua.

Những thành tựu chuyển đổi kinh tế xanh tại Việt Nam trong năm 2024

Năm 2024, Việt Nam tiếp tục củng cố cam kết trong việc phát triển kinh tế xanh, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ biến đổi khí hậu và các vấn đề môi trường. Chính phủ đã tích cực triển khai các chính sách, chiến lược nhằm thúc đẩy nền kinh tế xanh, đồng thời hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững theo các cam kết quốc tế.

Việt Nam tiếp tục gia tăng đầu tư vào năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời và gió/Ảnh minh họa

Một trong những dấu ấn nổi bật trong năm 2024 là việc Việt Nam tiếp tục gia tăng đầu tư vào năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời và gió. Mặc dù trước đây, năng lượng tái tạo còn gặp nhiều khó khăn trong việc triển khai do chi phí đầu tư cao, nhưng những chính sách hỗ trợ từ Chính phủ đã giúp thúc đẩy thị trường này. Việt Nam đã đạt được bước tiến lớn trong việc phát triển các dự án năng lượng mặt trời và gió, đặc biệt là tại các tỉnh miền Trung và miền Nam, nơi có tiềm năng tài nguyên dồi dào.

Bên cạnh đó, ngành giao thông Việt Nam cũng đang chuyển mình với sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện giao thông xanh. Xe điện, xe buýt điện và các phương tiện giao thông sử dụng năng lượng tái tạo đã và đang được khuyến khích phát triển. Các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh đã bắt đầu triển khai các tuyến xe buýt điện, mở rộng hệ thống giao thông công cộng, giảm thiểu ô nhiễm không khí và khuyến khích người dân sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường.

Bên cạnh năng lượng và giao thông, lĩnh vực nông nghiệp cũng là một trong những ngành trọng điểm trong chuyển đổi kinh tế xanh. Nông nghiệp hữu cơ và sản xuất nông sản sạch đang ngày càng trở thành xu hướng tại Việt Nam, không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn đảm bảo phát triển bền vững. Chính phủ đã có những chính sách khuyến khích việc áp dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp, giúp nâng cao giá trị và sản lượng của các sản phẩm nông sản Việt Nam.

Trên thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp sẽ được đánh giá cao khi được coi là doanh nghiệp xanh, có nhà xưởng, khu công nghiệp xanh, có quy trình sản xuất xanh, tiêu tốn ít năng lượng và tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu phát thải, thân thiện với môi trường, điều kiện làm việc và hệ thống phúc lợi tốt cho người lao động, áp dụng các công nghệ mới, sạch, tự động hóa và sử dụng nguồn năng lượng tự nhiên (mặt trời, gió, nước...), hệ thống thông gió tự nhiên, các nguyên liệu có thể tái chế, thu gom và có hệ thống xử lý chất thải tốt giúp kiểm soát, xử lý lượng chất thải thải ra môi trường.

Đơn cử như Petrovietnam - Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc gia, một trong những doanh nghiệp là trụ cột kinh tế của đất nước, cũng đang thực hiện nhiều giải pháp chuyển đổi xanh. Trong đó, cùng với giảm phát thải trực tiếp, Petrovietnam đang tăng cường các giải pháp tạo tín chỉ carbon nhằm bù đắp phần phát thải.

Petrovietnam - Tập đoàn Công nghiệp Năng lượng Quốc gia đang thực hiện nhiều giải pháp chuyển đổi xanh/Ảnh minh họa

Để thực hiện được mục tiêu chuyển đổi xanh, Petrovietnam đã xây dựng chiến lược tổng thể phát triển bền vững đến năm 2045, chú trọng vào đổi mới công nghệ và chuyển dịch năng lượng. Xu hướng dịch chuyển sang năng lượng xanh của Petrovietnam thông qua nâng cao tỷ trọng khí, sản xuất hydrogen và phát triển điện gió ngoài khơi. Những năm qua, Tập đoàn và các đơn vị thành viên đã có những bước chuẩn bị kỹ lưỡng cho quá trình chuyển dịch năng lượng bằng việc sản xuất và sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo thay thế.

Petrovietnam định hướng từ năm 2025-2030 sẽ triển khai thí điểm các dự án sản xuất hydrogen sạch; tìm kiếm các nguồn tài chính để triển khai các dự án năng lượng sạch; tìm kiếm khách hàng có nhu cầu trong nước và khu vực để phát triển thị trường; cải hoán hạ tầng vận chuyển, xử lý, tồn trữ, phân phối khí. Từ năm 2030-2045, Tập đoàn sẽ sản xuất thương mại hydrogen sạch sử dụng cho các nhà máy lọc dầu, nhà máy đạm và phát triển các dự án sản xuất nhiên liệu, nguyên vật liệu và xuất khẩu hydrogen sạch cho các thị trường trong khu vực và trên thế giới... Hiện nay, tại các Nhà máy Lọc dầu Dung Quất và Nghi Sơn đang xây dựng kế hoạch nghiên cứu dài hạn về hydrogen. Hai Nhà máy Đạm Phú Mỹ và Đạm Cà Mau cũng có dự án thử nghiệm sử dụng hydrogen xanh thay thế một phần sản xuất amoniac.

Những thách thức chính trong chuyển đổi kinh tế xanh tại Việt Nam

Thời gian qua, sự hiểu biết của cộng đồng doanh nghiệp về kinh doanh bền vững, giảm phát thải ra môi trường đã được nâng cao rõ rệt. Nhiều doanh nghiệp đã và đang lấy chuyển đổi xanh là chiến lược và lợi thế cạnh tranh... Tuy nhiên, sự thay đổi này diễn ra chủ yếu ở khối các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; trong khi đó, số lượng doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ tại Việt Nam chiếm phần lớn nhưng chưa có sự thay đổi rõ rệt. Chuyển đổi xanh mới chỉ chiếm khoảng 5% nền kinh tế, trong khi kinh tế nâu (dựa vào năng lượng hóa thạch) vẫn chiếm 95%. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ còn gặp nhiều khó khăn khi thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững do hạn chế về kinh nghiệm, vốn và công nghệ...

Mặc dù chuyển đổi xanh mang lại cơ hội và lợi ích, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là tại Việt Nam, như vấn đề tài chính, nhận thức về lợi ích dài hạn và chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh để khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi.

TS. Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia kinh tế: Tín dụng xanh sẽ trở thành công cụ quan trọng trong thúc đẩy các dự án bền vững và đáp ứng cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường

Trao đổi với PetroTimes về những thách thức trong chuyển đổi kinh tế xanh, TS. Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia kinh tế cho rằng, mặc dù đã có những bước tiến lớn nhưng quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh tại Việt Nam vẫn phải đối mặt với không ít thách thức. Một trong những khó khăn lớn nhất là vấn đề tài chính. Các dự án chuyển đổi năng lượng xanh, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo, đòi hỏi một nguồn vốn đầu tư lớn, trong khi khả năng tiếp cận nguồn vốn này tại Việt Nam vẫn còn hạn chế.

Thời gian qua, dù đã có những chính sách ưu đãi tín dụng xanh nhưng vẫn cần thêm các cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ hơn để thu hút vốn đầu tư vào lĩnh vực này. Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, tín dụng xanh là hình thức cung cấp vốn cho các dự án và hoạt động có lợi cho môi trường, như năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững và xử lý chất thải. Mục tiêu của tín dụng xanh là hỗ trợ các dự án tiết kiệm năng lượng, năng lượng tái tạo và công nghệ sạch, góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Nguồn vốn từ tín dụng xanh giúp doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ, giảm chi phí, tạo ra sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường, từ đó đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước. Tín dụng xanh sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ khi các vấn đề môi trường ngày càng được chú trọng, và các quốc gia, bao gồm Việt Nam, đối mặt với áp lực từ cộng đồng quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường. Với sự phát triển của công nghệ và sáng kiến tài chính mới, tín dụng xanh sẽ trở thành công cụ quan trọng trong thúc đẩy các dự án bền vững và đáp ứng cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường.

Ngoài ra, TS. Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng sự thiếu hụt về nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao trong lĩnh vực công nghệ xanh cũng là một vấn đề lớn. Các doanh nghiệp và tổ chức cần phải đào tạo và phát triển nguồn nhân lực để triển khai các giải pháp công nghệ mới và đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế xanh.

Một thách thức khác là sự chuyển đổi trong các ngành công nghiệp truyền thống, như sản xuất xi măng, thép và hóa chất, những ngành này hiện vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam. Việc chuyển đổi các ngành công nghiệp này sang mô hình xanh đòi hỏi không chỉ sự đầu tư lớn mà còn yêu cầu sự thay đổi trong quy trình sản xuất và tư duy quản lý.

Nhận định xu hướng phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam trong năm 2025

Theo TS. Nguyễn Trí Hiếu, xu hướng phát triển kinh tế xanh tại Việt Nam trong năm 2025 sẽ tiếp tục có sự tăng trưởng mạnh mẽ. Đặc biệt, các ngành công nghiệp xanh, năng lượng tái tạo, giao thông sạch và nông nghiệp bền vững sẽ là những lĩnh vực được chú trọng đầu tư và phát triển.

Một trong những xu hướng đáng chú ý là sự phát triển mạnh mẽ của năng lượng tái tạo. Việt Nam dự báo sẽ tiếp tục đẩy mạnh các chính sách phát triển năng lượng gió và năng lượng mặt trời, đặc biệt là trong bối cảnh cam kết giảm phát thải carbon và tăng cường sản xuất năng lượng sạch của Chính phủ. Các dự án năng lượng tái tạo lớn sẽ tiếp tục được triển khai tại các khu vực có tiềm năng và thị trường năng lượng tái tạo sẽ thu hút sự tham gia mạnh mẽ của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Trong lĩnh vực giao thông, xe điện và phương tiện giao thông công cộng thân thiện với môi trường sẽ tiếp tục phát triển. Chính phủ Việt Nam sẽ đẩy mạnh các chính sách ưu đãi cho việc sản xuất và tiêu dùng xe điện, đồng thời phát triển hạ tầng giao thông thông minh, tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu ô nhiễm.

Bên cạnh đó, trong lĩnh vực nông nghiệp, việc áp dụng công nghệ cao và mô hình nông nghiệp hữu cơ sẽ ngày càng phổ biến. Việt Nam sẽ tiếp tục khuyến khích sản xuất nông sản sạch và phát triển chuỗi giá trị nông sản bền vững, vừa đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước, vừa hướng tới xuất khẩu. Các doanh nghiệp và nông dân sẽ nhận được hỗ trợ trong việc chuyển đổi phương thức sản xuất, từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp công nghệ cao và thân thiện với môi trường.

“Để phát triển kinh tế xanh cần có sự hỗ trợ từ Chính phủ thông qua việc bảo lãnh tín dụng, bao gồm cả trái phiếu xanh. Sự bảo lãnh này giúp tạo niềm tin cho thị trường, giảm rủi ro cho nhà đầu tư và ngân hàng, đồng thời khuyến khích họ tài trợ cho các dự án môi trường, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi thị trường còn mới mẻ với các công cụ tài chính xanh. Bên cạnh đó, với các chiến lược phát triển hợp lý và sự tham gia mạnh mẽ của cộng đồng và doanh nghiệp, nền kinh tế xanh sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong năm 2025 và các năm tiếp theo”, TS. Nguyễn Trí Hiếu nhận định.

Theo pvn.vn